İÇİNDEKİLER 

• İklim ve Toprak İstekleri 
• Ekim Zamanı 
• Tarla Hazırlığı
• Gübreleme
• Ekim ve Tohum Miktarı
• Bakım İşleri 
• Sulama
• Hasat Zamanı 
• Depolama
• Kullanılacak Herbisitler

İKLİM ve TOPRAK İSTEKLERİ

Ayçiçek bitkisi yıllık 700-800 mm /m 2 veya yetiştirme döneminde 350-400 mm /m 2 ortalama yağış alan bölgelerde sulamadan yetişebilir. Çimlenmesi olabilmesi için toprak sıcaklığının 8-10 C, gelişmesi için 15-25 C sıcaklık ister, fakat +4 C altındaki sıcaklardan olumsuz etkilenmektedir. Bitki kotiledon yapraklı (ilk çıkan iki yaprak dönem) dönemde, 0 C dereceye kadar dayanabilmektedir. Bitkinin düşük sıcaklıklara direnci 6-8 yapraklı döneme kadar kademeli olarak azalmaktadır. Adaptasyon kabiliyeti bir çok bitkiye göre daha yüksektir. Yıllık toplam sıcaklık isteği 2600 C'dir. Ayçiçeği tarımında üretim için optimum 21-24 C gündüz hava sıcaklığı gereklidir.

Torak isteği bakımından seçici değildir. Kumdan kile kadar her türlü toprakta yetişir. Derin, rutubetli, organik madde yönünden zengin, humuslu ve alüviyal topraklar ayçiçek için idealdir. Ayçiçek bitkisi su tutma kapasitesi yüksek, drenajı iyi, taban suyu yüksek, taban taşı oluşmamış topraklarda maksimum kök gelişimini yapmaktadır. Topraktan, potasyum (K) ve ardından kalsiyumu (Ca) çokça sömürür. pH değişim sınırları 6.5-7 olan topraklarda yetiştirilir. Asit karakterli topraklar ayçiçek bitkisinin gelişimi ve beslenmesi için uygun değildir. Tuzluluğa toleransı fazla olmayan bir bitkidir. Topraktaki tuz miktarı (NaCl) %1 'in üzerine çıktığında çimlenme olumsuz etkilenir ve tohumun yağ oranı azalır.

EKİM ZAMANI

Ana ürün koşullarında ekim zamanı toprak ısısı ile ilişkilidir. Çimlenmenin iyi olabilmesi için toprak ısısı en az 8 -10 C olmalıdır. Kuru şartlarda ayçiçek üretimi için ekimin erken yapılması, ayçiçeğinin kış ve ilkbahar yağışlarından daha iyi faydalanmasını sağlar. Dolayısıyla verim miktarına müspet etki eder. Bölgelerin iklim durumları dikkate alınarak ana ürün ayçiçeğinin en ideal ekim zamanları su şekildedir;

· Marmara, Karadeniz ve Orta Anadolu Bölgelerinde Nisan ayında,

· Ege ve Akdeniz Bölgelerinde Mart ortası - Nisan başıdır .

Ekim zamanını belirlemede o yılın iklim durumu etkili olacaktır. II. ürün ayçiçeği ekim tarihini bölgelerdeki arpa, buğday hasadı belirlemekte ve genel olarak Haziran ortası- Temmuz ortasını kapsayacak dönemde olmaktadır. Ekimin, mümkün olan en erken tarihte yapılmasının verimi arttıracağı unutulmamalıdır.

TARLA HAZIRLIĞI

Toprak islemenin amacı; ön bitki artıklarını toprağa karıştırmak, yabancı otları yok etmek, iyi bir tohum yatağı hazırlamak, çimlenme ve büyüme için uygun rutubet, havalanma ve sıcaklığı sağlamaktır. Bu amaçla; ayçiçeği ekilecek tarla bir önceki mahsul kaldırıldıktan sonra tarlaya girilecek uygun bir zamanda 20 -25 cm. derinlikte sürülür.

Sürümün 2 - 3 yılda bir, daha derin yapılması, altta oluşan pulluk tabanı adi verilen sert toprak katının kırılmasını sağlar.

İlk sürümden sonra, sonbahar yağışları nedeniyle tarlada fazlaca bir otlanma görülürse, bu otları kazayağı ve benzeri aletler ( kültivatör ) ile 8 - 10 cm. derinlikte isleyerek yok etmelidir. 

Ayçiçeği nemli ve sıkı bir tohum yatağı ister. Bunu sağlamak için ilkbaharda toprak tava geldiğinde, tarla kazayağı ve tırmık ile 8 - 10 cm. derinlikte islenerek ekime hazır hale getirilir.

Tırmık arkasına sürgü takılırsa toprağı bastırması açısından çok faydalı olacaktır. Toprak neminin kaybolmasını önlemek için ilkbaharda pullukla sürümden kaçınılmalıdır. 

GÜBRELEME

Toprak tahlil sonuçlarına göre gübre kullanımı en idealidir. Gübreleme; ya tohum yatağını hazırlamadan önce fırfır denen gübre makinesi ile ya da ekim esnasında ekim mibzeri ile yapılmaktadır.

Fosfor (P2O5) içeren kompoze gübrelerin toprak ile temas yüzeyi arttıkça (P) tutulması artmaktadır. Bu nedenle bu tip gübreleri ekimle birlikte çiziye verilmesi (P) tutulumunu minimuma indirecektir.

Genel olarak ayçiçeğine uygulanabilecek gübre miktarları, kuru ve sulu şartlarda değişmektedir. Ve su şekildedir;

TOHUM MİKTARİ VE EKİM

Mekanik mibzerler ile dekara 1 - 1.5 Kg, pnömatik mibzerler ile dekara 300 -500 gr.' dan fazla kullanılmamalıdır. Ekimde başarının ilk şartı uygun ekimdir. Ekimin mibzerle yapılması tavsiye edilir. Ekim normunu belirlerken toprak yapısı, sulama durumu, gübreleme, çeşit, bölge göz önünde bulundurulmalıdır.

Tavsiye edilen sıra arası ve sıra üzeri mesafeler bölgelere, çeşide ve toprak koşullarına göre değişmekle birlikte genel olarak kuru şartlarda dekarda 4000-4500 bitki olacak şekilde sıra arası mesafe 70 cm ve sıra üzeri mesafe 32-35 cm, sulu şartlarda ise dekarda 5500-6000 bitki olacak şekilde sıra arası mesafe 70 cm ve sıra üzeri mesafe 24-28 cm olmalıdır. En uygun ekim derinliği ise 2 -3 cm. tavlı toprağa olmalıdır.

BAKIM İŞLERİ

Ekimde tavsiye edilen sıra üzeri, bitki aralığından sık ise, bitki boyları 10 - 15 cm. olduğu zaman seyreltme yapılmalıdır. Bitkiye zarar vermeyecek en erken dönemde sıra araları yırtıcı toprak işleme aletleri ile işlenmelidir. Bu işlem traktörün bitkiye zarar vermeyecek zamana kadar birkaç defa yapılmalıdır. Aysan tipi aletler idealdir.

Eğer tarlada ot yoğunluğu fazla ise ekim öncesi herbisit olarak treflan, eptan, gesegard kullanılabilir. Ayrıca ara işlemelerde kazayağı kullanılabilir. Boğaz doldurma işlemi en son ara sürümü esnasında yapılmalıdır. İyi bir boğaz doldurma işleminin sağlayacağı avantajlar;

1 - Bitkinin kök bölgesindeki tavı uzun süre muhafaza etmesini sağlayacaktır.

2 - Sulama yapılan yerlerde veya gevsek zeminlerde yatmaya karşı bitkinin mukavemetini arttıracaktır

3 - Bitkinin kök bölgesinde yabancı ot çıkısına nispeten engel olacaktır.

SULAMA

Ayçiçeği, bitki olarak en yoğun su tüketimi; çiçeklenmeden 20 gün önce ile çiçeklenmeden 10 gün sonraki devrelerde olmaktadır. İhtiyaca ve duruma göre 1 - 3 sulama uygulanabilir.

· Eğer 1 su verilecekse; Çiçeklenme başlangıcında, 

· Eğer 2 su verilecekse; 1. Su tabla çapı 4 - 6 cm. olduğu devrede, 2. Su çiçeklenme zamanında verilmelidir. (Çiçeklenme zamanı yağmurlama sulama tavsiye edilmemektedir. Bu dönemde karık sulaması daha uygundur.)

· Eğer 3 su verilecekse; yukarıda belirtilen 2 sulama durumuna ek olarak çiçeklenmeden 10 - 15 gün sonra 3. Su verilebilir.

 HASAT ZAMANI 

Sap üzerindeki yapraklar alttan yukarıya doğru kurumuş, tabla ve kuruyan yapraklar kahverengi olması gerekmektedir. Hasat ta dane nemi %8-9 olmalıdır.

Hasat Kriterleri: 

· Sarı çiçekler kurumuş ya da ölmüş olmalıdır.

· Fertil çiçeklerin büyük bir kısmı dökülmüş, taneler ortaya çıkmıştır.

· Gövde kahverengine yakin renkte olmalıdır.

· Tablaların kenarındaki koruyucu yapraklar (bracte) kahverengi renk almalıdır.

 DEPOLAMA

 Ayçiçek ürününün depolanacağı depoların çok iyi havalanabilir olması ve yığın yüksekliğinin maksimum 1.5 m olması gerekmektedir. Depolanacak üründe maksimum %9 nem olmalıdır.

KULLANILACAK HERBİSİTLER

Eptam (EPTC)

Ekim öncesi 200 cc/da dozunda toprağa uygulanır ve 5-7 cm derinliğe karıştırılır. Sahter, çobançantası, yabani semizotu, köpek üzümü ve horoz ibiği gibi yabacı otları kontrol eder.

Trifilin (Trifluralin)

Ekim öncesi 200 cc/da dozunda toprağa uygulanır ve 5-7 cm derinliğe karıştırılır. Kazayağı, horozibiği ve dar yapraklı yabancı otları kontrol eder.

Challange 600

1. Uygulama: ekim sonrası çıkış öncesi 300 cc/da uygulanır. İlaç film tabakası etkisi ile çalıştığından ekimden sonra tarlaya çok yüzlek bir şekilde tırmık yapılması gerekiyor.

2. Uygulama: çıkış sonrası (3-4 yapraklı devrede) 150 cc/da uygulanır. Fakat kumsal arazilerde ayçiçeği bitkisine fitotoksik etki yapmaktadır.